ตำนานขนมหม้อแกงเมืองเพชร
บริบทการทำขนมหม้อแกงเมืองเพชร เริ่มแรกทำกินเอง ทำถวายพระ แล้วมาทำขาย การทำครั้งแรก ๆ ใช้ถาดทองเหลืองขนาดใหญ่
รูปทรงสี่เหลี่ยมและทรงกลม โดยก่อไฟตั้งตะแกรงเหล็กเอาถาดขนมวางเอาแผ่นสังกะสีปิดรอบ ๆ และปิดด้านบนโดยเอาไฟกาบมะพร้าวผิงไฟให้ทั่ว แล้วตัดใส่ห่อใบตองหาบขาย
ต่อมาเข้าใจว่าแม่ปิ่นเป็นเจ้าแรกที่ทำใส่ถาดขนาดเล็กขายแล้วแม่อื่น ๆ ทำตามตรงนี้คือจุดเปลี่ยนที่ทำให้วงการขนมหวานขนมหม้อแกงเมืองเพชร ที่มิได้อร่อยอยู่แค่ปากซอยหรือกินกันเฉพาะคนเมืองเพชรเท่านั้น ทว่าขนมหม้อแกงเมืองเพชร กลายเป็นของที่ส่งต่อความอร่อยไปสู่ปากนักท่องเที่ยวทั่วประเทศ เพราะภาชนะบรรจุที่เรียกว่าถาดขนมหม้อแกง คือมูลเหตุสำคัญ
“เจ๊ไข่” หรือ นางสมบุญ คล้ายประไพ ลูกสาว อากงแป๊ะ-หอม แซ่ตั๊ง แห่งร้านย่งฮวด (รับเหมาทำรางน้ำ/กระแป๋ง/ฝักบัวรดน้ำ/ปีบหาบน้ำมาก่อน) คนจีนซอยตลาดริมน้ำ ย่านเมืองเก่า เพชรบุรี เป็นเจ้าแรกที่ทำนวัตกรรมถาดขนมหม้อแกงของฝากเมืองเพชร
ถาดขนมหม้อแกง ฝีมือ “เจ๊ไข่” ร้านย่งฮวด เขย่าเขยื้อน
ให้คนในวงการขนมหวานเมืองเพชรเฟื่องฟูกันทุกแม่เลยทีเดียว
“เจ๊แหม่ม” (รัศมี เขียวสวัสดิ์) อายุ 68 ปี อยู่กับ “เจ๊ไข่” มาตั้งแต่เด็ก บอกกับผมว่า ถาดขนมหม้อแกงทำจากเหล็กวิลาส คือวัสดุที่ทำด้วยเหล็กเคลือบดีบุก ซื้อมาเป็นแผ่นใหญ่แล้วช่วยกันสามคน
คนหนึ่งคำนวณตีเส้นเป็นสี่เหลี่ยมให้มีเศษเหลือน้อยที่สุด คนหนึ่งตัด
อีกคนขึ้นเป็นรูปถาดแล้วบัดกรี พร้อมใส่หูจับสองข้าง ช่วงแรก ๆ
แม่ปิ่น/แม่สงวนโพพระ/แม่กิมไล้/แม่ละเมียด เป็นลูกค้าขาประจำมาสั่งเองที่ร้านย่งฮวดซอยตลาดริมน้ำและหิ้วกลับไปเอง
ในระยะที่เศรษฐกิจเฟื่องฟูมาก คือ สมัยนายกฯ ชาติชาย
ราว พ.ศ. 2531-2534 มีนโยบายว่า “เปลี่ยนสนามรบเป็นสนาม
การค้า” นักท่องเที่ยวทั่วไทยยุคฉิ่งฉับทัวร์ลงเพชรบุรีหนักมาก
ขนมหม้อแกงขนมหวานขายดีเหมือนเทน้ำเทท่า ร้านย่งฮวด มีคนงานแค่สามคน ทำถาดขนมหม้อแกงกันแทบไม่ได้หลับไม่ได้นอน
นวัตกรรมใหม่ถาดขนมหม้อแกงจึงอุบัติขึ้นประหนึ่งพิมพ์พระเครื่อง
ทีเดียว
ถาดขนมหม้อแกงยุคแรกเริ่ม แม่ ๆ ท่านมาหิ้วเองมีสองหู
สมัยน้าชาตินายกฯ ชาติชาย ถาดขนมหม้อแกงจึงใส่เพียงหูเดียว
เพราะประหยัดเวลา ช่วงหนึ่งที่เศรษฐกิจพีคมาก ถาดใส่หูให้ไม่ทัน
จึงมีถาดขนมหม้อแกงรุ่นไม่มีหูด้วย สำหรับปัจจุบันเลิกวิธีบัดกรี
ไปนานแล้วใช้เครื่องปั๊มเอา แต่ใส่หูข้างเดียวเพราะประหยัดต้นทุน
นวัตกรรมทำถาดขนมหม้อแกงของ “เจ๊ไข่” ร้านย่งฮวด คนจีนซอยตลาดริมน้ำ คือตำนานเขยื้อนขนมหม้อแกงขนมหวานเมืองเพชรให้ทั่วไทยได้อร่อยและเฟื่องฟู โดยแท้
